‘Zelfrijdend vervoer goede oplossing voor probleem last-mile’

Autonome mobiliteit kan reizen met het OV aantrekkelijker maken. Het is een goede oplossing voor het probleem van de last-mile; het laatste stukje van een OV-reis dat vaak zeer tijdrovend is. Dit betogen Arthur Scheltes, Menno Yap en Niels van Oort van verkeersadviesbureau Goudappel Coffeng en ook deels verbonden aan de TU Delft. Zij schreven hier een paper over, waarmee ze de eerste prijs hebben gewonnen bij een vervoerscongres in Zwolle.

Reizen met het openbaar vervoer gaat meestal goed tot aan het laatste station. Daarna volgt het laatste stuk (the last mile) tot aan de eindbestemming. Deze last-mile wordt vaak als het meest lastige en tijdrovende deel van de gehele reis ervaren. “Juist dit zorgt ervoor dat het OV vaak niet in staat is om te kunnen concurreren met de auto”, aldus de prijswinnaars.

Innovatieve concepten

Recente technologische ontwikkelingen maken het mogelijk om innovatieve, vraaggestuurde vervoersconcepten met zelfrijdende voertuigen in te zetten. “Deze functioneren los van de vaste infrastructuur en kunnen op de het laatste stukje van de reis worden ingezet om zo het diffuse patroon en het lage vervoersvolume efficiënt aan te vullen.”

Om de mogelijkheden van zelfrijdende voertuigen op de last-mile te kunnen bepalen is als case het Station Delft-Zuid–TU Delft gekozen. Bij het toepassen van deze innovatieve techniek wordt, naast de puur instrumentele aspecten, gekeken naar psychologische factoren die een rol spelen in de vervoerwijzekeuze van reizigers.

Twee onderzoeken

In de winnende paper zijn de uitkomsten van twee onderzoeken gecombineerd. Allereerst is het een instrumenteel onderzoek (simulatiemodel + enquête) naar de vervoerwaarde van een systeem van zelfrijdende voertuigen. Ten tweede een ‘stated preference’ (SP)-experiment om de invloed van diverse psychologische factoren op de vervoerwaarde te bepalen.

De resultaten van het onderzoek laten zien dat er een aanzienlijke vervoerwaarde bestaat voor zelfrijdende voertuigen op de last-mile: 57 procent van de steekproefpopulatie zou er gebruik van maken. Met het simulatiemodel zijn diverse maatregelen nagebootst, zoals bijvoorbeeld wijzigingen in de netwerkstructuur, voertuig- en reizigersgedrag.

Effecten

“De prestatie van het last-mile systeem bleek veelal positief beïnvloed te worden door deze maatregelen. De effecten die werden gemeten hadden betrekking op een vergroting van de systeemcapaciteit en een afname van de gemiddelde wachttijd, danwel de gemiddelde reistijd”, lichten de onderzoekers toe.

“Het parallel toepassen van deze maatregelen zorgt voor een aantrekkelijkere concurrentiepositie ten opzichte van de conventionele vervoerswijzen. Met andere woorden: het openbaar vervoer wordt een stuk aantrekkelijker als je deze maatregelen parallel toepast. De meest kenmerkende maatregel – het strategisch plaatsen van voertuigen op locaties voorafgaand aan het ontstaan van de vervoersvraag – laat een vermindering in de gemiddelde wachttijd zien van veertig procent.”

Uit het SP-experiment blijkt dat begrippen als ‘duurzaamheid’ en ‘vertrouwen’ de twee belangrijkste aspecten zijn in de keuze voor vervoerwijze, terwijl de tijd in het voertuig niet als minder negatief wordt ervaren dan in een door de reiziger gereden autodeelsysteem. “Het zou zomaar kunnen zijn dat de reiziger zich nog niet realiseert welke voordelen het gebruik van zelfrijdende voertuigen biedt. Dat gaat de (nabije) toekomst uitwijzen.”

Juryrapport

De jury zei over het winnende paper: “Over zelfrijdend vervoer wordt veel geroepen, maar vaak ontbreekt het aan de onderbouwing. De winnaars leveren een bijdrage aan deze onderbouwing. De jury is erg blij met dit paper, waarin wordt gekeken in hoeverre zelfrijdende vervoerconcepten die nu al geleverd kunnen worden door de markt, een meerwaarde zijn als aanvulling op het openbaar vervoer.”

“We zijn erg onder de indruk van de gekozen aanpak. Het vraagstuk is niet alleen bekeken met een modelsimulatie, maar ook vanuit de invalshoek van de gebruiker. Een waardevolle combinatie die veel concrete aanknopingspunten biedt om de kansen voor zelfrijdend vervoer een stap verder te brengen, maar ook laat zien wanneer het niet werkt.”