UITP: autonome voertuigen alleen succesvol als onderdeel van OV

Zelfrijdende auto’s zullen op zichzelf het privébezit van voertuigen en de verkeersdrukte niet doen afnemen. De oplossing zit hem in een combinatie van autonome voertuigen, gedeelde wagenparken en integratie met bestaande systemen voor openbaar vervoer. Dat betoogt UITP, de internationale organisatie voor openbaar vervoer, in het document ‘Autonomous vehicles: a potential game changer for urban mobility’.

Zoals de titel van het rapport al aangeeft, denken de partijen in het openbaar vervoer dat de komst van zelfrijdende voertuigen een grote invloed kan hebben op mobiliteit in stedelijke gebieden. Het is ook geen onderwerp om voor ons uit te schuiven, vindt UITP, want het gemiddelde van alle voorspellingen is dat zelfrijdende auto’s al over een jaar of vijf deel kunnen uitmaken van het verkeer. Maar het openbaar vervoer ziet voor zichzelf wel een belangrijke rol weggelegd in die nabije toekomst.

Volledig zelfrijdend

Veel autofabrikanten zien in zelfrijdende voertuigen ook een deel van de oplossing voor toenemende verkeersdrukte in steden. Niet voor niets zetten meerdere merken in op samenwerking met taxi-apps. De zelfrijdende voertuigen moeten dan ridesharing gaan faciliteren. UITP is het er echter niet zonder meer mee eens dat autonome voertuigen gaan zorgen voor fors uitgedunde verkeersstromen en een ander gebruik van grondgebied dat nu nog voor parkeren is gereserveerd. Dat lukt alleen als de voertuigen worden gedeeld, en dan ligt een systeem in het verlengde van het huidige openbaar vervoer voor de hand.

Belangrijke voorwaarde is wat UITP betreft wel dat de voertuigen volledig autonoom zijn. Anders kunnen ze in de ogen van UITP geen nieuwe vorm van vervoer worden, en dus ook het huidige openbaar vervoer niet versterken. Steden en landen moeten nu al actief zijn om zich voor te bereiden op de komst van zelfrijdende voertuigen. Als dat niet gebeurt, zullen zelfrijdende voertuigen alleen maar bijdragen aan het comfort van de gebruikers ervan, waardoor de verkeersdrukte alleen maar toe zal nemen. In dat geval gaan mensen geen voertuigen delen, maar simpelweg hun huidige auto’s inwisselen voor exemplaren die veel taken van de bestuurder kunnen overnemen.

Autonome minibussen

UITP ziet juist voor openbaar vervoer een belangrijke rol weggelegd in het realiseren van de volledige autonomiteit van voertuigen, omdat OV nu eenmaal op vaste lijnen binnen vastgestelde gebieden opereert. In de toekomst ziet UITP dan verschillende mogelijkheden. Eén daarvan is een ‘zwerm’ van autonome voertuigen die dienstdoen als robo-taxi’s en shuttlediensten, al dan niet op afroep. Aanvullend zouden er dan zelfrijdende voertuigen voor ridesharing beschikbaar kunnen zijn.

Per gebied kunnen er op afroep zelfrijdende minibussen beschikbaar zijn, terwijl soortgelijke voertuigen passagiers van en naar haltes en stations kunnen brengen. Natuurlijk is en blijft er in de ogen van UITP ruimte voor een OV-systeem met vaste lijnen waarover grote aantallen mensen kunnen worden vervoerd.

Deze en aanvullende ideeën bieden bijvoorbeeld ruimte om platforms voor Mobility as a Service die nu worden ontwikkeld in de praktijk te implementeren. Er liggen wat UITP ook kansen om de infrastructuur te benutten en het grondgebied in binnensteden waar nu geparkeerd wordt voor andere doeleinden te gebruiken. De werkgelegenheid hoeft er ook niet onder te leiden: de buschauffeur van nu kan straks een meer op de klant gerichte gastheer of -vrouw zijn.

Veel onzekerheden

Bedreigingen zijn er natuurlijk ook, en een afname van het aantal banen voor bestuurders en chauffeurs zijn er daar één van. Daar staan wel weer mogelijkheden tegenover voor bedrijven als Uber, Google, Amazon en autofabrikanten, al ziet UITP die als bedreigingen. Als deze en andere ondernemingen de robotaxi’s en hun diensten gaan leveren, is privatisering van het openbaar vervoer een mogelijke vervolgstap, met minder invloed van overheden op dat gebid tot gevolg. Daarnaast is er nog veel onzeker over zelfrijdende voertuigen. Het moet nog blijken wat ze wel en niet kunnen, wie ze gaat maken en wat de levenscycluskosten zullen zijn ten opzichte van de voertuigen waarmee we ons nu (laten) verplaatsen.