Zelfrijdende auto’s maken taak van bestuurder lastiger

Autorijden zou met autonome voertuigen eenvoudiger moeten worden, maar bestuurders raken juist minder betrokken bij hun rijtaak. En dat maakt die rijtaak complexer, constateert Arie Paul van den Beukel in het proefschrift waar hij deze week op promoveert aan de Universiteit Twente. In de toekomst wil hij onderzoek doen naar manieren om de acceptatie van zelfrijdende voertuigen te vergroten.

Van den Beukel stelt dat de rol van de bestuurder verandert door de opkomst van zelfrijdende auto’s. Waar de persoon achter het stuur nu ‘in control’ is, wordt hij of zij in een zelfrijdend voertuig een ‘supervisor’, een toezichthouder. Zelfrijdende auto’s zijn comfortabeler en zouden ons verkeer vooral veiliger moeten maken, stelt de onderzoeker. Maar hoe haalbaar is dat eigenlijk zoals de zaken er nu voor staan?

“In normale auto’s moeten we er onder andere voor zorgen dat de auto op de rijbaan blijft en dat we voldoende afstand houden. We nemen dingen bewust waar. Die taak wordt overgenomen. In zelfrijdende auto’s zijn we veel minder betrokken bij het autorijden zelf, maar zijn we nog wel verantwoordelijk. Dat maakt het er niet meteen makkelijker op. We moeten de boel bewaken, een taak waar mensen van nature niet goed in zijn”, aldus Van den Beukel.

Handen niet aan stuur

Het is namelijk de vraag hoe de situatie zich ontwikkelt als het autonoom rijdende voertuig niet naar behoren presteert. Wat gebeurt er als je zelfrijdende auto een vage wegbelijning niet meer herkent, of als iemand rakelings voor je langs invoegt? De te korte volgafstand die ontstaat, vraagt om razendsnel ingrijpen. “Die situatie wordt moeilijker dan vroeger”, zegt Van den Beukel. “Je bent namelijk minder bij de rijtaak betrokken en hebt je handen niet meer aan het stuur. Bestuurders hebben later in de gaten wat er aan de hand is. Je begrip van de wegsituatie wordt minder omdat je niet meer actief met rijden bezig bent. In penibele omstandigheden kan zoiets net die kritische fractie van een seconde schelen.”

Van den Beukel onderzoekt hoe bestuurders optimaal ondersteund kunnen worden in die veranderende rol. “In de zelfrijdende auto’s die nu op de markt zijn, wordt de bestuurder ondersteund met weergegeven info over het systeem. Vaak een display achter het stuur of in de middenconsole. Tesla doet dat al heel uitgebreid: een display dat aangeeft wat de sensoren herkennen. Nuttige info, maar het betekent ook dat je aandacht zich binnen de auto concentreert, terwijl het buiten op de weg gebeurt.”

Betere samenwerking

In de rijsimulator op de Universiteit Twente experimenteert Van den Beukel met LED-verlichte randen van de autoruiten. Zo’n veertig externe proefpersonen werkten mee. De verlichting geeft met bijvoorbeeld wisselende kleur en intensiteit aan dat een situatie snel aandacht nodig heeft. Een wegpiraat die nog even snel rechts invoegt, zorgt voor een pulserend, rood licht rondom de rechter autoruit. De interfaces in zelfrijdende auto’s concentreren zich nu nog rond en achter het stuur, maar Van den Beukel vind het tijd om dat te veranderen.

Na zijn promotie wil hij verder onderzoek doen naar technologische ontwikkelingen om de acceptatie van automatisch rijden te vergroten. “Die acceptatie hangt er vanaf of de voordelen opwegen tegen de nadelen van die nieuwe taak van bewaker. Één van de dingen die je mogelijk verwacht, is dat je wat anders kan doen tijdens het autorijden, zoals je smartphone gebruiken. Ik wil kijken of we direct rondom het stuur smartphone-info kunnen aanbieden, maar dan wel gefilterd. Heeft de rijtaak meer aandacht nodig, dan neemt de auto die info weg. Wat mij betreft gaan we toe naar een betere samenwerking tussen bestuurder, voertuig en autopiloot. Dat is echt nodig om de gewenste voordelen van méér comfort en veiligheid tijdens automatisch rijden te behalen.”